Co to jest i czym się charakteryzuje przebarwienie skóry?
Mianem przebarwień określamy ciemniejsze plamy na skórze mogące przybierać różne kolory: od jasnobrunatnego, przez odcienie brązu, aż do szarego. Przebarwienia mogą mieć nieregularne kształty i różną wielkość, pojawiać się zarówno na stale odsłoniętych częściach ciała (na twarzy, dekolcie i dłoniach), jak i całej skórze (na tułowiu, na nogach i rękach) – w zależności od przyczyny. Przebarwienia mogą stanowić spory problem estetyczny, obniżać samopoczucie i samoocenę. Czym są przebarwienia i jak można się ich pozbyć?
Podstawowe informacje o przebarwieniach
Przebarwienia to nic innego jak nagromadzenie się w konkretnym miejscu pigmentu skóry, czyli melaniny. Tak jak już wspomniano we wstępie – przebarwienia mogą mieć różny kształt, wielkość i kolor, mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele i mieć różną etiologię. Przebarwienia na odsłoniętych częściach ciała pojawiają się najczęściej przy udziale promieniowania UV w połączeniu z zaburzeniami hormonalnymi, stanami zapalnymi, przyjmowanymi lekami (m.in. antybiotykami i środkami antykoncepcyjnymi) lub ziołami o właściwościach fotouczulających oraz stosowaniem perfum, dezodorantów lub innych kosmetyków.
Przebarwienia na skórze mogą mieć również charakter pozaplany – występują w miejscach, w których wcześniej były zmiany po trądziku, różnego rodzaju wysypki skórne (w tym te związane z chorobami zakaźnymi), uczulenia, oparzenia słoneczne, bądź urazy. Bezpośrednie przyczyny wystąpienia przebarwień nie są do końca wyjaśnione, choć z pewnością korelują z układem immunologicznym i reakcjami obronnymi organizmu oraz procesem starzenia się skóry. Ciemne plamy na skórze to problem dotykający przede wszystkim kobiet – ponad 30% pań po 30 roku życia i blisko 90% pań po pięćdziesiątce boryka się z przebarwieniami.
U młodszych kobiet pojawiają się one przede wszystkim w związku z wahaniami hormonów – w wyniku leczenia hormonalnego, ciąży, czy stosowania antykoncepcji, ale również różnego rodzaju chorób ogólnoustrojowych (m.in. nadczynności tarczycy i niedoczynności kory nadnerczy) oraz nawracających stanów zapalnych przydatków. Po 45-50 roku życia na skórze zaczynają pojawiać się przebarwienia będące następstwem zmian hormonalnych związanych z przekwitaniem oraz stosowaniem hormonalnej terami zastępczej, a także plamy mające związek z niedomaganiem wątroby i ogólnym starzeniem się skóry i całego organizmu.
Rodzaje przebarwień skórnych
Do najczęściej występujących przebarwień skórnych należą:
Ostuda (zwana również chloasmą lub melasmą) – w około 90% przypadków występuje u kobiet i jest uwarunkowana genetycznie. To przebarwienia w kolorze jasno- lub szarobrązowym, występujące przede wszystkim na twarzy i szyi, zwykle symetryczne, choć o nieregularnym kształcie. Mogą pojawiać się pod wpływem promieniowania UV, w wyniku przyjmowania hormonalnych środków antykoncepcyjnych oraz zmian hormonalnych w okresie ciąży, a także: zaburzeń w funkcjonowaniu tarczycy, w efekcie przyjmowania leków fitotoksycznych, dysfunkcji wątroby lub jajników. Przebarwienia tego typu mogą zanikać, nawracać, ale również ciemnieć z biegiem lat stając się bardziej widocznymi.
Piegi (ephelides) to liczne i drobne plamki w kolorze od jasno- do ciemnobrązowego, są płaskie i gładkie. Powstawanie piegów jest uwarunkowane genetycznie, najczęściej pojawiają się około 2 roku życia, a w kolejnych latach stopniowo ich przybywa. Skóra pokryta piegami to najczęściej skóra bardzo wrażliwa na uszkodzenia słoneczne, a same piegi pod wpływek promieniowania UV stają się ciemniejsze i bardziej widoczne.
Plamy soczewicowate (lentigo simplex) to przebarwienia okrągłe lub owalne, w kolorze od jasnobrązowego do niemal czarnego, wyglądem przypominają właśnie ziarna soczewicy – stąd ich nazwa. Plamy soczewicowate najczęściej pojawiają się w dzieciństwie, a z biegiem lat może ich przybywać. Między 30 a 50 rokiem życia mogą zacząć pojawiać się na skórze plamy soczewicowate starcze lub słoneczne – tworzą się w miejscach narażonych na stałe działanie promieni słonecznych, czyli na twarzy, grzbietach dłoni, a także na szyi, przedramionach i podudziach.
Przebarwienia pozapalne – występujące w miejscach po różnego rodzaju zmianach skórnych: trądzikowych, wysypkach alergicznych i zakaźnych, oparzeniach i ranach.
Przebarwienia polekowe – mogą się pojawić podczas przyjmowania leków, które zwiększają wrażliwość na promieniowanie słoneczne.
Profilaktyka przebarwień skóry
Podobnie jak w większości chorób i różnego rodzaju dolegliwości – tak i tutaj ważną rolę odgrywa odpowiednia profilaktyka. Skórę powinniśmy chronić przede wszystkim przed promieniowaniem UV. Należy stanowczo unikać słońca podczas przyjmowania: niesteroidowych leków przeciwzapalnych (m.in. popularnych tabletek przeciwbólowych zawierających kwas acetylosalicylowy lub ibuprofen), niektórych antybiotyków i sulfonamidów, leków obniżających cholesterol oraz leków przeciwcukrzycowych, leków psychotropowych (m.in. niektórych antydepresantów), leków hormonalnych oraz niektórych ziół (np. dziurawca).
Warto również pamiętać, by przed ekspozycją na słońce nie aplikować na skórę środków zapachowych, zwłaszcza tych zawierających alkohol, ale też olejków z piżmem, bergamotką, paczulą i wanilią. W naszym klimacie, w okresie od kwietnia do września, powinno się chronić skórę za pomocą odpowiednich preparatów przeciwsłonecznych, filtrów fizycznych (mineralnych) lub mieszaniny filtrów fizycznych z chemicznymi. Filtry fizyczne produkowane są na bazie tlenku cynku lub tlenku tytanu, które to minerały skutecznie odbijają i rozpraszają promieniowania UV.
Filtry chemiczne z kolei, to związki, które wnikają w naskórek i pochłaniają promieniowanie ultrafioletowe. Kosmetyki mające zabezpieczać skórę przed szkodliwym działaniem promieni słonecznych opisane są za pomocą skrótu: SPF. Sun Protection Factor to współczynnik ochrony przeciwsłonecznej – im wyższa wartość SPF, tym wyższy stopień ochrony przed promieniowaniem.
Usuwanie przebarwień
Dermatolodzy i kosmetolodzy dysponują coraz szerszym spektrum możliwości jeśli chodzi o usuwanie przebarwień. Każde przebarwienie lub grupa przebarwień muszą zostać osobno ocenione, skóra powinna być dokładnie oglądnięta pod specjalistyczną lampą (tzw. lampą Wooda), lekarz przeprowadza również szczegółowy wywiad i dopiero na podstawie wszystkich zebranych informacji – podejmuje decyzję o optymalnej drodze postępowania. Sposoby leczenie przebarwień zależą od ich charakteru i głębokości występowania – przebarwienie może dotyczyć tylko naskórka lub wchodzić w głębsze warstwy skóry.
Jak usunąć nieestetyczne plamy na skórze?
Przebarwienia naskórkowe można usunąć sięgając po odpowiednie kremy rozjaśniające skórę, m.in. te zawierające kwasy owocowe i witaminę A, poddając się serii peelingów kawitacyjnych (wykorzystujących ultradźwięki rozbijające komórki warstwy rogowej skóry) lub chemicznych (wykorzystujących kwasy, np. trój chlorooctowy lub glikolowy).
Mikrodermabrazja (złuszczanie mechaniczne za pomocą kryształków diamentowych lub korundowych). Przebarwienia, które sięgają do głębszych warstw skóry można zlikwidować za pomocą terapii laserowej.
Terapia laserowa jest również nazywana terapią światłem – wiązka światła z lasera jest wybiórczo pochłaniana przez melaninę, komórki zawierające barwnik są podgrzewane i niszczone. Plamy soczewicowate i brodawki łojotokowe można usuwać za pomocą krioterapii. Po metody chirurgiczne sięga się zazwyczaj wyłącznie w przypadku znamion barwnikowych.
Po usunięciu przebarwień dowolną metodą ważne jest przestrzeganie wskazówek dotyczących pielęgnacji skóry i celowa terapia kosmetologiczna, która pozwala utrzymać efekt po zabiegach.
